خستگی از شایع‌ترین علائم در افراد مبتلا به ام اس است و عامل بزرگی در محدود کردن مسئولیتهای کاری و اجتماعی این افراد و تاثیرگذار بر کیفیت زندگی است .
خستگی دارای معانی متعددی برای پزشکان میباشد. واژه های متعددی برای توصیف خستگی وجود دارد که از آن جمله میتوان به بیحالی، بیرمقی، فقدان انرژی، خواب آلودگی و… اشاره کرد. از خستگی در مولتیپل اسکلروزیس تعاریف زیادی توسط محققین و متخصصین ارائه شده است، اما تعریف جهانی پذیرفته شده ای از خستگی در این بیماری وجود ندارد. تعریفی که امروزه بیشتر مورد توجه قرار گرفته است به این صورت است: ” فقدان انرژی جسمانی و روانی مناسب و کافی که موجب اختلال در فعالیتهای روزمره زندگی فرد میگردد.” خستگی یک علامت فردی و درونی است که مشابه درد بوده و از ضعف عضلانی متمایز است.
خستگی چندین بعد دارد و شامل خستگی فیزیکی و شناختی می باشد. خستگی شناختی میتواند بر انجام تکالیف شناختی و وظایف اجتماعی تاثیر منفی بگذارد. اضافه کردن مولفه زمان به تعریف فوق اهمیت دارد و خستگی را به دو دسته تقسیم میکند:
خستگی حاد )شروع و شدت آن در طی شش هفته یا کمتر ادامه دارد.) و خستگی مزمن )در بیش از % 50 زنان مبتلا به مولتپیل اسکلروزیس برای بیش از شش هفته قابل مشاهده است.
سه روش درمانی برای پیشگیری از بروز خستگی وجود دارد که عبارتند از:
درمان دارویی:
داروهای محدودی برای درمان و کنترل خستگی در افراد مبتلا به ام اس استفاده میشود که بنا به تشخیص پزشک تجویز می گردد.
حفظ و بهینه سازی انرژی:
این مورد که منطبق بر مفهوم کاهش ذخیره انرژی در بیماران مبتلا به ام اس میباشد. در این برنامه ریزی، فعالیتهایی که الویت دارند زمانی انجام میشوند که سطح انرژی بهینه است و با دوره های کوتاه استراحت در طی روز از ضعف زود هنگام در پایان روز جلوگیری به عمل میاید.
افزایش سطوح دریافت انرژی:
فعالیت فیزیکی و ورزش نه تنها در بیماران مولتیپل اسکلروزیس منع نشده بلکه شواهدی مبنی بر کاهش خستگی را نشان داده اند. مطالعات متعدد دیگر نیز نشان داده اند که تمرینات ورزشی منظم، شنا، تمرینات در آب و ایروبیک با بهبود وضعیت عضلانی، تنفسی و سیستم عروقی به کاهش خستگی کمک می کند. در سال 2004 طی یک مطالعه کارآزمایی بالینی نشان داده شد که اقدامات توانبخشی و تمرین درمانی نظیر یوگا و دوچرخه سواری خستگی بیماران مبتلا به ام اس را کاهش داده و کیفیت زندگی آنها را بهبود می بخشد. خستگی و ارتباط آن با گرما منجر به استفاده از درمانهای خنک کننده نظیر دوش آب سرد، وسایل خنک کننده و استفاده از لباسهای خنک شده است. علیرغم عدم وجود شواهد قوی برای اثبات تاثیر رژیمهای خاص در درمان خستگی، هنوز هم رژیم های کم کالری در جلوگیری از چاقی و رژیمهای متعادل مایعات مثل اجتناب از نوشیدنیهای کافئینی و… میتواند در کنترل خستگی موثر باشد. تاثیر رویکرد رفتار درمانی شناختی (CBT) ، در درمان خستگی در بیماران مبتلا به ام اس هنوز در حال بررسی است. کاردرمانی و فیزیوتراپی نیز برای کمک به بیماران در فعالیتهای روزمره زندگی، استفاده از مکانیک صحیح بدن، برنامه ریزی و مدیریت زمانی و بهینه سازی انرژی در درمان خستگی توصیه میشود.
